Ministerstwo Cyfryzacji opublikowało w styczniu 2017 r. raport zawierający obszerną analizę prawną partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce i innych wybranych krajach Unii Europejskiej, która została przygotowana przez prawników Kancelarii Traple Konarski Podrecki i Wspólnicy. Celem analizy było przedstawienie propozycji wdrożenia w polskim modelu PPP efektywnych rozwiązań prawnych funkcjonujących od lat w Wielkiej Brytanii, Francji, Irlandii, które mogłyby się przyczynić do dynamicznego rozwoju inwestycji telekomunikacyjnych.

Raport PPP (PDF)

****

Raport jako część działań na rzecz promocji PPP

Analiza prawna pt. „Regulacje partnerstwa publiczno-prywatnego w wybranych krajach Unii Europejskiej i prawie polskim – możliwości zmian” została przygotowana w związku z narodowym planem szerokopasmowym, jako narzędzie w obszarze „Zachęty inwestycyjne dla inwestycji operatorów telekomunikacyjnych” w działaniu „Promocja współinwestycji”. Powstanie analizy stanowiło element strategii zmierzającej do wzmocnienia i poprawy wykorzystywania współpracy sektora publicznego i prywatnego w Polsce, w szczególności w zakresie inwestycji telekomunikacyjnych. Wnioski z analizy mają zostać wykorzystane przy projektowaniu zmian w przepisach, które mogą przyczynić się do zwiększenia popularności realizacji projektów dot. inwestycji w infrastrukturę telekomunikacyjną w formule PPP.

Przygotowany przez Kancelarię Traple Konarski Podrecki na zlecenie Ministerstwa Cyfryzacji raport nt. PPP składa się z trzech głównych części. W pierwszej z nich zbadano regulacje oraz rozwiązania w obszarze PPP w trzech wybranych krajach UE, w których projekty w formule PPP realizowane są z sukcesami – Wielkiej Brytanii, Irlandii oraz Francji. W drugiej części scharakteryzowana została dokładnie polska regulacja PPP. Natomiast w trzeciej części, po wyciągnięciu wniosków z dwóch wcześniejszych części analizy, zaprezentowane zostały zagraniczne wzorce, które mogą być najbardziej przydatne dla polskiej perspektywy. Zaproponowano także pożądane kierunki zmian w prawie polskim, które mogłyby przyczynić się do rozwoju projektów w formule PPP.

Inspiracja wzorcami PPP z zagranicy

Dobór krajów i funkcjonujących tam regulacji prawnych w zakresie PPP na potrzeby realizacji analizy nie był przypadkowy.

Wielka Brytania, jako pionier PPP w Europie i na świecie, ze swoim oryginalnym programem Private Finance Initiative (PFI), dostarcza godnego uwagi przykładu modelu współpracy publiczno-prywatnej. W brytyjskich kontraktach PFI charakterystyczna jest ich długoletniość i zobowiązanie partnera prywatnego do wybudowania infrastruktury koniecznej dla świadczenia usług oraz ich świadczenie, przy czym wynagrodzenie partner prywatny otrzymuje od momentu rozpoczęcia świadczenia usługi, w ustalonej kwocie miesięcznej. Pozostałe interesujące elementy modelu brytyjskiego to m.in. obecność krajowej jednostki na szczeblu rządowym, odpowiedzialnej za koordynację oraz wsparcie merytoryczne dla projektów PFI. Elementem silnej instytucjonalnej podstawy dla realizacji projektów PFI jest też wpisanie na poziomie programowym w budżet jednostek publicznych projektów, których realizację przewiduje się w trybie PFI. Warto podkreślić również, że ważnym elementem brytyjskiego  modelu PPP jest istnienie kompendium standardowych klauzul stosowanych w umowach PFI, a także oparcie zarządzania projektu oraz jego finansowania na spółce celowej (special purpose vehicle) zawiązywanej po stronie partnera prywatnego dla realizacji danego projektu (z mniejszościowym udziałem sektora publicznego).

Doświadczenie brytyjskie jest cenne zwłaszcza ze względu na jego dwudziestokilkuletnią historię, która pozwoliła zweryfikować jego pierwotne założenia i sformułować ulepszone zasady – objęte nową perspektywą realizacji projektów w formule PPP – tzw. PF2. W szczególności za słuszne uznano zwiększenie nacisku na bardziej przemyślany podział ryzyk pomiędzy partnera publicznego i prywatnego, które we wcześniej realizowanych projektach były transferowane na podmiot prywatny w możliwie najszerszym zakresie.

Z kolei irlandzkie rozwiązania dotyczące PPP oparte są w dużej mierze na modelu brytyjskim, natomiast  do perspektywy polskiej zbliża je podobny punkt wyjścia dla propagowania PPP w kraju – na przełomie lat 90. XX w. i początku XXI w. wcześniej niewykorzystywane w Irlandii PPP zostało w Irlandii zaimplementowane jako opracowany od A do Z projekt: na płaszczyźnie instytucjonalnej, prawnej oraz praktycznej realizacji projektów. Wdrażanie projektów PPP rozpoczęto od programów pilotażowych. To globalne i przemyślane podejście do promocji współpracy sektora publicznego i prywatnego czyni doświadczenie irlandzkie ciekawym z punktu widzenia Polski – kraju borykającego się z przeszkodami w rozpowszechnieniu PPP dla rodzimych inwestycji.

Trzecim krajowym modelem PPP, któremu przyjrzano się w analizie, była Francja, która podobnie jak Wielka Brytania posiada jedną z najdłuższych historii stosowania współpracy publiczno-prywatnej dla realizacji inwestycji infrastrukturalnych. Ciekawym rysem PPP w tym kraju jest szczególny charakter umów PPP (contrat de partenariat), które stanowią we francuskim prawie umowy administracyjne, co wiąże się ze szczególnymi obowiązkami i uprawnieniami stron, nakierowanymi na konieczność zapewnienia niezawodności i ciągłości usług publicznych dla końcowych odbiorców. Ponadto, we Francji kluczową rolę w realizacji projektów odgrywa jednostka krajowa przeznaczona m.in. do weryfikacji analiz wstępnych opłacalności konkretnych przedsięwzięć PPP i ich aprobowania.

W analizie uwzględniono rozwiązania stosowane w powyższych krajach dla realizacji inwestycji telekomunikacyjnych. We wszystkich trzech państwach z powodzeniem prowadzono i prowadzi się projekty PPP w zakresie np. budowy sieci szerokopasmowych, czego znanymi przykładami są chociażby takie projekty jak Superfast Cornwall w Wielkiej Brytanii, Metropolitan Networks Project w Irlandii, czy trwający obecnie program Très Haut Débit realizowany we Francji.

Diagnoza oraz konkretne propozycje dla polskiego PPP

W drugiej części analizy skupiono się na charakterystyce regulacji PPP funkcjonującej w Polsce oraz zaproponowano opis standardowej umowy PPP, mający charakter niewiążącej i niewyczerpującej standaryzacji wybranych jej postanowień. Zdaniem autorów niecelowe jest obecnie na gruncie polskim proponowanie uniwersalnego zestawu klauzul umownych dla umowy PPP, ze względu na bardzo dużą różnorodność tych projektów oraz konieczność przeprowadzenia szerszej analizy ekonomicznej wariantów opłacalności poszczególnych modeli PPP, a w szczególności elementu podziału ryzyk, na potrzeby konkretnego projektu PPP. Ponadto, przygotowanie sztywnego, nawet przykładowego wzoru umowy mogłoby się wiązać z ryzykiem ograniczenia elastyczności tego modelu oraz zbytnim automatyzmem stosowania rekomendowanych klauzul.

Wskazanie następnie barier dla rozwoju PPP w Polsce potraktowano jako punkt wyjścia dla przedstawionych w części trzeciej propozycji implementowania w polskim PPP niektórych rozwiązań zagranicznych, jako potencjalnie korzystnych dla ułatwienia i ożywienia wykorzystania PPP w Polsce. Główne propozycje do wdrożenia w ramach regulacji PPP to zastosowanie modelu wynagrodzenia okresowego za usługi, z przejęciem przez partnera publicznego ryzyka związanego z popytem, wykorzystanie spółki celowej po stronie partnera prywatnego, czy wprowadzenie uprawnień wykonawczych dla kredytodawców w razie powstania zagrożeń dla projektu PPP.

Istotną konkluzją analizy jest, że kluczowe przeszkody dla szerszego wykorzystania PPP w Polsce nie tkwią w obowiązujących regulacjach prawnych, lecz mają charakter w znacznej mierze pozaprawny – są związane z oporem społecznym, problemami z finansowaniem projektów PPP, brakiem silnej promocji i wsparcia na szczeblu krajowym, obawą podmiotów publicznych przed przejęciem części ryzyka. Sugerowane w końcowej części pracy zmiany prawne są zatem ograniczone i sprowadzają się m.in. do ułatwienia zmian umowy PPP, uelastycznienia obowiązku zastrzeżenia pierwokupu na rzecz partnera prywatnego, a także – w odniesieniu szczególnie do inwestycji telekomunikacyjnych – do możliwości przeniesienia ryzyka związanego z opłatami za zajęcie pasa drogowego na podmiot publiczny.

Powyższe oraz wiele innych rekomendacji i sugestii dla poprawy użycia w Polsce współpracy sektora publicznego i prywatnego, przedstawionych w analizie, mogą być inspiracją do nowego podejścia do realizacji projektów PPP, szczególnie w telekomunikacji, zwłaszcza że wiele z proponowanych efektywnych rozwiązań jest możliwych już na gruncie obecnie obowiązującego w Polsce prawa.

Mając nadzieję na urzeczywistnienie wniosków w raportu, zapraszamy do lektury.

Raport PPP (PDF)

Link do raportu.